Thắng
lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã làm nên cuộc hồi sinh của nền độc lập,
tự chủ, tự cường của dân tộc. Đó là một nền độc lập, tự chủ vô cùng quý giá của
dân tộc giành được sau đêm trường nô lệ đau thương và tủi nhục. Khát vọng độc
lập, tự do truyền cảm hứng, đến cả Bảo Đại - vị vua cuối cùng của chế độ phong
kiến, khi ông nói rằng: "dân một nước độc lập hơn làm vua một nước nô
lệ".
Nếu
kể từ ngày 1-9-1858 khi thực dân Pháp nổ súng mở đầu cuộc xâm lược tại Đà Nẵng,
đến ngày 2-9-1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập tại Quảng
trường Ba Đình, đất nước ta đã trải qua 87 năm dưới ách đô hộ của thực dân
Pháp. Đó là quãng thời gian nước ta bị nước ngoài đô hộ dài nhất kể từ năm 938,
khi Ngô Quyền đánh thắng quân xâm lược Nam Hán, khôi phục nền độc lập. Nước đã
mất, tên nước không còn trên bản đồ thế giới, lẫn vào địa danh "xứ Đông
Dương thuộc Pháp". Tổ quốc bị chia thành ba miền với ba chế độ chính trị
khác nhau để thực dân dễ bề cai trị. Những vị vua yêu nước, có ý thức tự cường
thì bị đàn áp, lưu đày; triều đình phong kiến còn lại chỉ như thứ bù
nhìn.
Các
cuộc khởi nghĩa, đấu tranh đòi độc lập, quyền tự chủ cho đất nước đều bị dìm
trong bể máu. Người dân một cổ hai tròng, sống đời nô lệ, đói rách lầm than,
oằn lưng, tối mặt với sưu cao, thuế nặng, lao dịch, phu phen. Nhà chí sĩ Phan
Bội Châu, đã "bầm gan, tím ruột " mà gọi thời kỳ đó là "Mấy mươi
năm nhơ nhuốc lầm than". Chính hoàn cảnh lịch sử ấy đã khẳng định tầm vóc
vĩ đại, giá trị vô cùng to lớn của cuộc hồi sinh nền độc lập, tự do của dân tộc
mà Cách mạng Tháng Tám đã mang lại.
Cách
mạng Tháng Tám thắng lợi đã trả lại cho nước Việt Nam nền tự do, độc lập mà dân
tộc ta có quyền được hưởng, mở ra một thời kỳ mới - thời kỳ "Toàn thể dân
Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ
vững quyền tự do và độc lập ấy", lập nên những chiến công vĩ đại, lừng lẫy
năm châu. Không chỉ đối với Việt Nam, Cách mạng Tháng Tám còn mở ra thời cơ,
điều kiện cho các nước láng giềng Lào, Cam-pu-chia đấu tranh giành lấy độc lập,
tự do và khẳng định con đường phát triển tự chủ, tự cường cho dân tộc
mình.
Cách
mạng Tháng Tám năm 1945 là cuộc hồi sinh của tinh thần yêu nước quật khởi gắn
với sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Trong hơn 80 năm đô hộ của thực
dân Pháp, hàng loạt cuộc khởi nghĩa, phong trào đấu tranh cứu nước đã nổ ra
trên khắp mọi miền của đất nước, với tinh thần "Đầu dám thay đầu, chân nối
chân!".
Đó
là cuộc kháng Pháp của Hoàng Diệu, Nguyễn Tri Phương..., những cuộc khởi nghĩa
của Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Nguyễn
Thái Học... các phong trào Cần Vương, Đông Du... Nhiều tướng lĩnh, lãnh
tụ khởi nghĩa đã chiến đấu đến giọt máu cuối cùng, hy sinh lẫm liệt trên chiến
trường hay ngã xuống trong ngục tù, trên máy chém.
Đó
là những phong trào đấu tranh, những cuộc khởi nghĩa xuất phát từ tinh thần yêu
nước bất khuất, khát vọng cứu nước, cứu dân cháy bỏng. Tiếc rằng, tất cả các
cuộc đấu tranh kháng Pháp đó đã không kết hợp được tinh thần yêu nước với sức
mạnh của nhân dân, của đại đoàn kết toàn dân tộc. Do đó, mỗi phong trào, mỗi
cuộc khởi nghĩa trở thành một ốc đảo trong vòng vây sức mạnh của kẻ thù, nên
thất bại hầu như đã được báo trước.
Chỉ
có dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, Cách
mạng Tháng Tám mới làm sống lại sức mạnh như "sức nước" của nhân dân
trong cuộc kháng chiến chống quân Minh của Lê Lợi, tinh thần Hội nghị Diên Hồng
trong cuộc chiến chống quân Nguyên dưới triều nhà Trần. Đảng đã tổ chức Mặt
trận dân tộc thống nhất , đoàn kết toàn dân, thực hiện chính sách "tôn
giáo tự do, lương giáo đoàn kết", các dân tộc bình đẳng, giúp đỡ lẫn nhau,
biến tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc thành sức mạnh dời non, lấp biển, đấu
tranh vì mục tiêu độc lập của đất nước, tự do và hạnh phúc của nhân dân.
Chính
vì sức mạnh ấy mà chỉ với 5.000 đảng viên, Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo
cả dân tộc làm nên thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, tạo ra bước ngoặt to lớn
trong lịch sử của dân tộc. Sức mạnh đó sẽ còn được phát huy, trở thành một động
lực mạnh mẽ cho những chiến công vĩ đại trong các cuộc kháng chiến chống xâm
lược, bảo vệ biên giới, lãnh thổ đất nước, cũng như trong công cuộc đổi mới,
xây dựng và phát triển đất nước hiện nay.
Cách
mạng Tháng Tám thắng lợi đã làm nên cuộc hồi sinh lớn của nhân dân, của con
người Việt Nam. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: "Lần đầu tiên
trong lịch sử nhân dân ta được hoàn toàn giải phóng: Đã phá tan cái xiềng xích
nô lệ thực dân, đã đập đổ cái chế độ thối nát của vua quan phong kiến, đã lập
nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Từ đó dân ta làm chủ nước ta"(1).
Từ kiếp sống nô lệ, tủi nhục, lầm than, trong cảnh "Non sông thẹn với nước
nhà, Vua là tượng gỗ, dân là thân trâu!", Cách mạng Tháng Tám không chỉ hồi
sinh số phận vốn có của nhân dân trong lịch sử của nhà nước Việt Nam độc lập,
mà còn đưa nhân dân lên vị thế chủ nhân thật sự của đất nước, làm chủ vận mệnh
của mình, được hưởng các quyền con người, quyền tự do, công bằng như bất kỳ một
dân tộc văn minh, tiến bộ nào khác.
Từ
cuộc hồi sinh Cách mạng Tháng Tám, nhân dân Việt Nam cùng đất nước mình đã bước
lên vũ đài chính trị thế giới với một vị thế mới đầy tự hào, vẻ vang. Chỉ bốn
tháng sau ngày Cách mạng thắng lợi, lần đầu tiên, nhân dân được thực hiện quyền
làm chủ của mình, cầm lá phiếu để tự tay bầu ra Quốc hội của nhà nước Việt Nam
Dân chủ Cộng hòa, cử ra chính quyền từ cấp xã đến Trung ương. Từ đây, trên đất
nước Việt Nam, "Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của
dân... quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân".
Cách
mạng Tháng Tám thắng lợi là khởi đầu cho cuộc hồi sinh của văn hóa dân
tộc. Theo lẽ tự nhiên, "Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi".
Để thống trị dân tộc Việt Nam, thực dân Pháp thực hiện các chính sách ngu dân,
ru ngủ thanh niên, cản trở dẫn đến thủ tiêu các giá trị văn hóa truyền thống,
khuyến khích truyền bá các giá trị văn hóa mất gốc, ngoại lai.
Đó
chính là âm mưu để chặn đường phát triển của dân tộc. Chúng xây nhà tù nhiều
hơn trường học, thẳng tay đàn áp khốc liệt bất cứ hành vi hay người dân nào có
biểu hiện yêu nước, chống áp bức, bảo vệ nhân dân và nền văn hóa dân tộc. Chúng
dùng thuốc phiện, rượu cồn, nhà thổ để làm suy yếu giống nòi, mai một các
truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Tuyệt đại bộ phận dân số mù chữ, không được
học hành. Báo chí yêu nước bị cấm, người làm báo yêu nước bị bỏ tù, báo chí
công dân bị kiểm duyệt gắt gao...
Cách
mạng Tháng Tám thắng lợi đã khởi đầu cho công cuộc khôi phục "nền văn hiến
đã lâu", hồi sinh những "phong tục", giá trị bản sắc, xây dựng
và phát triển nền văn hóa của đất nước theo phương châm "dân tộc, khoa
học, đại chúng". Nhà nước dân chủ nhân dân đặt ra nhiệm vụ "diệt giặc
dốt", ngang hàng với "diệt giặc đói", mở mang giáo dục, nâng cao
dân trí. Nền văn học - nghệ thuật ra đời trong đấu tranh cách mạng không ngừng
trưởng thành, kết hợp những tinh hoa từ trong nguồn mạch dân tộc với những giá
trị của thời đại, phản ánh thực tiễn cách mạng phong phú, đa dạng, vì cuộc sống
của con người và mục đích nhân văn của chế độ.
Hệ
thống báo chí, truyền thông của đất nước phát triển nhanh chóng, bắt nhịp với
những tiến bộ khoa học - công nghệ của nhân loại. Từ cuộc hồi sinh bởi Cách
mạng Tháng Tám, một nền văn hóa Việt Nam không chỉ khẳng định những thành tựu
phát triển to lớn, ngày càng "tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", mà
còn không ngừng giao lưu, hội nhập với các dân tộc bạn bè, tỏa sáng trên trường
quốc tế.
Thắng
lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là thắng lợi của đường lối cách mạng đúng
đắn, sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó đặc biệt là đường lối
của Đảng về dân tộc. Theo chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, "Muốn cứu nước
và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng vô
sản", song muốn giữ vững được độc lập dân tộc, mang lại cuộc sống tự do,
ấm no, hạnh phúc cho nhân dân thì phải xây dựng chủ nghĩa xã hội, Đảng ta
trước sau như một, đề ra và thực hiện nhất quán đường lối: độc lập dân tộc
gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Theo
đường lối của Đảng, toàn bộ mục tiêu của cách mạng, lý tưởng phấn đấu của Đảng
là độc lập cho dân tộc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân và chủ nghĩa xã hội là
con đường, điều kiện để thực hiện mục tiêu, lý tưởng đó. Để đạt được mục tiêu
giành độc lập cho dân tộc, ngay từ khi mới thành lập, Đảng ta đã thực hiện
chính sách đoàn kết rộng rãi toàn dân tộc, liên kết tất cả các giai cấp, tầng
lớp nhân dân yêu nước, không phân biệt tôn giáo, tộc người, dưới ngọn cờ cách
mạng, đấu tranh vì độc lập cho dân tộc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân.
Đã
75 năm trôi qua nhưng tầm vóc, ý nghĩa cùng những bài học kinh nghiệm quý báu
của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vẫn còn nguyên giá trị và tiếp tục tỏa sáng
trong sự nghiệp cách mạng của đất nước. Đó là cuộc hồi sinh vĩ đại của dân tộc,
mở ra một thời đại phát triển rực rỡ của đất nước với những chiến công oanh
liệt như chiến thắng Điện Biên Phủ, đại thắng mùa xuân 1975, với những thành
tựu có tính lịch sử của công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước, tạo
dựng nên "cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín" chưa bao giờ có của Tổ
quốc Việt Nam hôm nay.
GS, TS TẠ NGỌC TẤN
Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương
(Theo Báo Nhân dân)